Niet ‘passend’, maar gedifferentieerd onderwijs

Afwijken van de norm leidt tot innovatie, tot creativiteit, tot persoonlijk leiderschap. Kijk naar succesvolle mensen en naar mensen die plezier hebben in wat zij doen; meestal wijken zij ergens in af. Ze zijn eigenwijs, dwarsdenkend, kritisch, uitzonderlijk goed in bepaalde dingen en weten voor datgene wat ze zelf ontberen de juiste mensen of omgeving om zich heen te verzamelen. Waar blijft vernieuwing als de norm hetgeen is waarop gestuurd wordt in het onderwijs?

Het onderwijs gaat me aan het hart. Zolang je voldoet aan de norm, heeft niemand reden om waar dan ook aan te twijfelen. En dat is raar. Juist de norm zou eens ter discussie gesteld moeten worden.

Nu zullen veel mensen denken, dat de norm breed is. Immers, of je nu VMBO-t doet of VWO, het past allemaal nog in de norm. Maar het gekke is, dat datgene waar je het slechtst op scoort, bepaalt naar welk onderwijs je gaat. Begrijpend lezen en rekenen, zijn de belangrijkste maatstaven in het basisonderwijs. Scoor je slecht op deze twee vakken, dan daalt je middelbare school advies af naar een niveau dat past bij de mate waarin je kunt rekenen en begrijpend lezen. Oók als je heel goed bent in spelling, woordenschat, aardrijkskunde, geschiedenis. En óók als je heel goed bent in ‘jezelf’ zijn en mensen in hun waarde laat. Geen pestkop, maar een fijn mens om bij in de buurt te zijn.

Passend onderwijs: vissen laten rennen

Mijn dochter is zo’n mens. Ze is authentiek, laat mensen in hun waarde, ze pest niet en heeft interesse in andere dingen dan rekenen en begrijpend lezen. Toch leest ze iedere week een boek, puur uit plezier en kan ze prima navertellen waar het boek over gaat. Ze heeft het dan goed begrepen dus. Ze scoorde VWO-niveau op ‘verbanden leggen’. Maar dit heeft geen waarde, want blijkbaar heb je minder aan verbanden leggen dan aan begrijpend lezen. Ze kan goed organiseren en plannen en heeft discipline om haar taken uit te voeren. Maar ook dat telt niet mee.

Ik schrijf dit niet, omdat ik zou willen dat ze instroomt in het voortgezet onderwijs op een hoger niveau dan het advies is. Nee, ik ben niet zo’n moeder die streeft naar het hoogste niveau. Ik ben een moeder, die wil dat de talenten van haar kind worden gezien en gebruikt. Ik wil, dat zij in het deel waarin zij compleet buiten de norm valt, wordt gezien. En dat dit ook normaal is. Of dat dit júist normaal is. Of dat dit de nieuwe norm wordt: differentiatie met maatwerk. Aansluiten bij wat een kind wél kan of wil. En aansluiten bij talenten.

Dat is beter dan passend onderwijs. Want op dit moment betekent passend onderwijs, dat scholen iedereen moeten begeleiden richting de norm. Of je nu hoogbegaafd, laagbegaafd, autistisch of dyslectisch bent. In het onderwijs wordt aan autisten geleerd om te ‘socialiseren’ en worden ouders met hoogbegaafde kinderen net zolang gepest in hun behoefte aan maatwerk, dat het kind ‘thuiszitter’ wordt en de ouders boetes en maatregelen tegemoet kunnen zien. De traumatische effecten van het voortdurend gewezen worden op waarin je afwijkt, zijn bovendien groot.

Maar de argumenten zijn al bekend: ‘Je moet in je latere leven ook voldoen aan een norm, aan omgangsvormen, je aanpassen aan anderen’. En ‘je moet toch kunnen rekenen als je boodschappen doet’?

Maar is dat wel zo? Is in een sterker digitaliserende samenleving het zo nodig om bijvoorbeeld topografie te kennen of doet GPS dit voor ons? Moet je altijd om kunnen gaan met anderen of blijven veel irritaties sowieso altijd onbesproken? Moet je in een functiebeschrijving passen of weten we al lang, dat mensen nog geen 30% van hun talenten gebruiken in hun werkende leven? Bovendien kun je alles opzoeken en is de kennis van de middelbare school vaak nergens meer van toepassing in je verdere leven.

Denken dat passend onderwijs moet leiden tot een norm, is denken, dat je vissen kunt laten rennen. Laat die vis dan harder zwemmen en stop met de focus op rennen! Het verlicht de werkdruk van leerkrachten en doet recht aan ieder uniek kind. Het kind voelt zich gewaardeerd en gesteund in wie het is in plaats van afgewezen op wat het niet kan.

Leren leren en zelfverzekerd door het leven gaan

Laat het middelbaar onderwijs gedifferentieerd zijn. Maak het mogelijk, dat je taal doet op mavoniveau en aardrijkskunde op VWO niveau. Dat je rekenen blijft steken op het niveau van de praktijkschool, maar je interesse in geschiedenis volledig wordt uitgedaagd. Zodat het onderwijs echt maatwerk wordt voor het kind en niet ‘passend’ in de huidige betekenis.

Zorg ervoor dat ieder kind de kans krijgt om zelfverzekerd door het leven te gaan en te ontdekken wat het leuk vindt. Later is er genoeg expertise om hen heen voor dat deel wat het kind zelf ontbeert. Als er al werk blijft bestaan in de huidige vorm…

En wordt het vak van leerkracht ook niet veel leuker als de druk van de norm wegvalt en je mag doen waarom je voor het vak gekozen hebt? Namelijk met je drijfveer om jonge mensen te leren leren en te begeleiden in hun ontwikkeling aan de slag?